Bosna Hersek Federasyonu’nun başkenti Saraybosna’da meydana gelen hükümet karşıtı gösterilerde cumhurbaşkanlığı binasının ateşe verilmesi, tarihin yanıp kül olmasıyla sonuçlandı. Bosna-Hersek devlet arşivine ev sahipliği yapan bina, göstericilerin çıkardığı yangında büyük hasar gördü.
Bosna-Hersek, Şubat ayında kamu emekçilerinin sosyal haklarından mahrum kaldıkları gerekçesiyle başlattıkları hükümet karşıtı olaylarla çalkalandı. Tuzla, Saraybosna, Zenica, Mostar başta olmak üzere birçok şehirde belediye ve kanton binaları ateşe verildi. Gösterilerde ülke genelinde binlerce kişi gözaltına alınırken 17 kamu binası alevlere teslim oldu. Başkent Saraybosna’daki Cumhurbaşkanlığı binasında çıkan yangında kül olanlar arasında, 1878-1918 yıllarındaki Avusturya-Macaristan İmparatorluğu hakimiyetinden kalma orijinal belgeler, Osmanlı dönemine ait belge ve hediyeler, iç savaş dönemi ile 1941-1945 yılları arasındaki Hırvat hakimiyetinden kalma dokümantasyon, Bosna-Hersek İnsan Hakları Odası’nın 1996-2003 yılları arasını kapsayan evrakı ve Viyana Arşivi’nden kopyalar yer alıyordu. Binanın ve devlet arşivinin 2. Dünya Savaşı ve Bosna Savaşı’nda dahi böylesi bir zayiatla karşı karşıya kalmadığı bildirilirken, özel bir bölümde saklanan Osmanlı fermanlarının zarar görmediği kaydedildi.
Arşiv sorumlusu Šaban Zahirović konuyla ilgili yaptığı açıklamada, yangında pek çok dokümanın, hukuki belgenin ve mikrofilmin hasar gördüğünü söyledi. Zahirović, meydana gelen hadisenin ülkenin tarihine ve kültürüne karşı işlenmiş bir suç olduğunu vurguladı.
TİKA ve UNESCO’dan arşivin kurtarılmasına destek
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), yangında zarar gören devlet arşivi belgelerinin kurtarılması için inisiyatif başlattı. TİKA Saraybosna Koordinatörlüğü tarafından yangının hemen ardından Bosna Hersek Devlet Arşivleri Müdürü Šaban Zahirović’ten gerekli bilgiler alınırken, TİKA’nın ilgisinden memnun olduğunu dile getiren Zahirović, hasar tespitinin ardından gerekli iş birliği çalışmalarının başlatılacağını kaydetti.
TİKA Saraybosna Koordinatörü Zülküf Oruç ise Bosna Hersek’in hafızası sayılan arşivin yangından hasara uğramasından büyük üzüntü duyduklarını belirterek, Saraybosna’nın Balkanlar’da tarihî ve kültürel derinliğiyle dikkat çeken, kimliği ve hususiyeti olan bir şehir olduğu söyledi. Söz konusu olayların tarihe ve kültüre yönelik tahripkar bir boyut kazanmaması için gerekli özenin ve hassasiyetin gösterilmesi gerektiğini belirten Oruç, gerek TİKA olarak gerekse Türkiye’nin ilgili uzman kuruluşlarıyla birlikte hasarın asgari düzeye indirilmesi için gerekli kurtarma ve tadilat çalışmalarının ivedilikle başlatılacağını söyledi. TİKA Saraybosna Koordinatörlüğü’nden edinilen son bilgiye göre söz konusu çalışmaların başlatılabilmesi için görüşmeler halen devam ediyor ve gerekli izinler bekleniyor.
Yanan arşivin kurtarılmasına yönelik destek çalışmalarının bir diğerini de UNESCO başlattı. İtalya Kültürel Miras ve Faaliyet Bakanlığı (MIBAC) ile Dışişleri Bakanlığı işbirliğiyle yürütülen çalışma kapsamında öncelikle yangından ve alevlerin söndürülmesi için kullanılan sudan kaynaklanan hasar uzman ekiplerce değerlendirildi ve ardından kurtarma çalışmalarının nasıl yürütüleceği belirlendi. Her ne kadar 1878-1918 yıllarına tarihlenen belgeler kurtarılamayacak durumda olsa da uzmanlar gelecekte nasıl bir koruma politikası izlenmesi gerektiğinin de önem taşıdığını vurguladı.
