Bu coğrafyada tarih ile ilgisi olsun ya da olmasın herkes bilir Kaplumbağa Terbiyecisi adlı resmi. Başında arakıye olan, uzun kırmızı bir elbise giyen sakallı sırtı dönük bir adam ve önünde beş tane kaplumbağa bulunur. Ellerini arkadan bağlamış olan adam, sol eliyle de bir ney tutar. Böyle tarif ettiğimizde, Kaplumbağa Terbiyecisi ilk anda gözünüzün önüne gelmediyse de şimdi hatırlamışsınızdır. Bu yazının aslında konusu bu tablo değil, tabloyu yapan Osman Hamdi Bey’dir. Günümüzde bu tablo öyle popüler hale gelmiştir ki ressamından daha fazla ilgi çekmekte ve hatta ressamını gölgede bırakmaktadır. Öyle ki, ressamın tablosu değil tablonun ressamıdır Osman Hamdi Bey. Fakat, bu şekilde anmak ressama haksızlık olacaktır. Zira, Osman Hamdi Bey Kaplumağa Terbiyecisi’nden çok daha fazlasıdır.
30 Aralık 1842 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelen Osman Hamdi, Sadrazam İbrahim Edhem Paşa’nın oğludur. Ailesinin ve özellikle de babasının destekleriyle İstanbul’da oldukça iyi bir eğitim aldı. 1856 yılında Mekteb-i Maarif-i Adliyye’ye kaydolan Osman Hamdi Bey, bundan bir sene sonra hukuk eğitimine devam etmek üzere Paris’e gitti. Resim ve arkeolojiyle ilk tanışması da burada oldu. Paris’te Güzel Sanatlar Yüksekokulu’nda resim ve arkeoloji dersleri aldı. XIX. yüzyılın en önemli ressamlarının yanında, onların atölyelerinde çalışma fırsatı yakaladıktan sonra 1869 yılında İstanbul’a dönen Osman Hamdi Bey, Bağdat Valisi Midhat Paşa’nın teklifi ile Bağdat’a giderek Vilayet Umur-ı Ecnebiyye Müdürü oldu. Bağdat’tan İstanbul’a döndükten sonra birçok farklı görevde bulunmasına karşın en mühiminin 1877 yılında Maarif Nezareti’ne bağlı kurulan sekiz kişilik bir müze komisyonunda aldığı görev olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Dört yıl boyunca komisyonda görev yapan Osman Hamdi Bey, 1881’de Müze-i Hümayûn müdürünün vefatı üzerine bu görevi ifa etmeye başladı.
Müze-i Hümayun müdürü olarak da oldukça önemli işlere imza atan Osman Hamdi Bey, Osmanlı sınırları içerisinde bulunan bütün sanat ve tarihî eserleri bir araya getirmeye çalıştı. Bu hummalı çalışma sırasında Müze-i Hümayun, bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi olarak bildiğimiz kuruma dönüştürüldü. Bu sırada özellikle Anadolu’da da birçok arkeolojik kazı yapılmasına öncü oldu. Hatta bir kısmını bizzat kendisi yöneterek Türkiye’nin de ilk arkeoloğu oldu.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi günümüzde daha çok Kaplumbağa Terbiyecisi adlı tablosu ile tanınıyor olsa da gerek resim gerek de arkeoloji alanlarında oldukça önemli katkılar yapmıştır Osman Hamdi Bey. Bunun yanı sıra birçok bürokratik görevi de başarı ile ifa etmiştir. Ayrıca Türkiye’de müzelerin ve müzeciliğin gelişmesi alanında göstermiş olduğu çabalar da takdirle anılmalıdır. Hülasa, Osman Hamdi Bey bir kaplumbağa terbiyecisinden çok daha fazlasıdır.
Kaynakça
Osman Hamdi Bey, İslam Ansiklopedisi
Osman Hamdi Bey Biyografisi
